غذاهايي كه موجب كاهش جذب آهن مي شوند:

1- غلات

2- چاي، قهوه و ادويه جات

3- لبنيات

1- غلات

سبوس گندم، ذرت، جو دوسر، برنج و سويا آهن جذب شده در بدن را كاهش و با اثرات ويتامين C – كه جذب آهن را افزايش مي دهد – مقابله مي كنند. سعي كنيد شير و غلات را باهم مصرف كنيد. البته حتماً به محتويات آردهاي غلات دقت شود؛ چرا كه در بعضي كشور ها مانند انگلستان، به آردها آهن اضافه مي شود.

پروتئين سويا نيز ميزان جذب آهن را در بدن كاهش مي دهد. از اين نوع پروتئين مي توان به خوبي در غذاهاي مختلف استفاده كرد و با افزودن ادويه طعم بهتري به آن ها داد.

2- چاي، قهوه و ادويه جات

چاي، قهوه و بعضي از ادويه جات (اويشن) از ميزان جذب آهن مي كاهند. روزانه هر قدر مايليد چاي و قهوه بنوشيد؛ به ويژه همراه با غذا. البته بهتر است آنرا با شير همراه كنيد. چاي در عين حال يك منبع آنتي اكسيدان خوب است.

3- لبنيات

شير، پنير، ماست از ميزان جذب آهن در بدن مي كاهد و مصرف كلسيم هم براي جلوگيري از پوكي استخوان بسيار ضروري است.

بنابر اين هرچه مواد لبني بيشتري به برنامه غذايي خود اضافه كنيد، بهتر است. شير ها و پنير هاي كم چربي يا بدون چربي به همان ميزان شير و پنير پرچربي كلسيم دارند و درصورتي كه مراقب وزن خود هستيد، اين نوع لبنيات را مصرف كنيد. حداقل 500 سي سي شير بايد در روز مصرف شود.

غذاهايي كه موجب افزايش جذب آهن مي شوند:

1-    ويتامين ث C

2- گوشت، مرغ، ماهي و غذاهاي دريايي

3- ترشي جات، كلم پيچ، سركه، الكل، سس

1-    ويتامين ث C

ويتامين ث در ميوه ها، آب ميوه ها و سبزيجات وجود دارد. بهتر است از آشاميدن آب ميوه، به ويژه آب پرتقال، با غذا يا صبحانه پرهيز شود. به جاي آن يك فنجان چاي يا قهوه بهتر است؛ زيرا از جذب آهن جلوگيري مي كند.هم چنين مي توانيد شير را جايگزين آن كنيد. آبجو جذب آهن را افزايش مي دهد.  بنابر اين از نوشيدن آن با غذا پرهيز كنيد؛ اما مصرف آن يه تنهايي يا با آجيل بلامانع است.

با وجود اين ميوه و آب ميوه آنتي اكسيدان هاي خوبي هستند و به تنهايي بايد مصرف شوند. سبزيجات آبپز به مراتب كمتر حاوي ويتامين  ث اند، زيرا ويتامين در آب حل مي شود.

۲-    گوشت، مرغ، ماهي و غذاهاي دريايي

اين غذاها نه تنها آهن فراوان دارند، بلكه موجب جذب آهن بيشتري از غذاهاي غير گوشتي نيز مي شوند. البته عاقلانه نيست كه همه آنها را از برنامه غذايي خود حذف كنيد؛ زيرا داراي مواد مغذي ارزنده ديگري هستند كه به ويژه براي كودكان و نوجوانان ضروري است.

3- ترشي جات، كلم پيچ، سركه، الكل، سس

همه مواد غذايي نام برده به اضافه ي ترشي پياز و هويج موجب جذب بيشتر آهن مي شوند. در صورتي كه ترشي جات، با نان و دانه هاي چاودار مصرف شود ميزان جذب آهن باز هم بيشتر خواهد شد

توصیه های غذایی برای تالاسمی ها

در افراد سالم فقط مقدار کمی از آهن مواد غذایی جذب بدن می شود، اما در افراد کم خون  جذب آهن افزایش می یابد. در بیماران تالاسمی نیز به علت کم خونی، جذب آهن مواد غذایی بیشتر است.

بنابراین بیماران عزیز، بهتر است رژیم غذایی خود را طوری تنظیم کنند که آهن کمتری از غذا جذب بدن شود.

چگونه می توان جذب آهن مواد غذایی را کاهش داد؟

انواع آهن

در رژیم غذایی روزانه دو نوع آهن وجود دارد:

- آهن هِم یا HEME IRON (آهن موجود در گوشت)

- آهن غیرهِم یا NON-HEME IRON (آهن موجود در مواد غیرگوشتی)

آهن هِم (HEME IRON )

این نوع آهن در انواع گوشت قرمز،  ماهی و قسمت های تیره ی گوشت مرغ و بوقلمون وجود دارد. جگر و قلوه نیز منابع غنی از آهن نوع هِم هستند.

آهن هِم به آسانی مورد استفاده ی بدن قرار می گیرد و جذب آن در بدن زیاد است (به طور متوسط 35 درصد آهن گوشت، جذب بدن می شود).

بنابراین بهتر است بیماران تالاسمی مصرف این مواد غذایی را محدود کرده و به جای گوشت قرمز از پروتئین های گیاهی یا از قسمت های سفید مرغ که حاوی آهن کمتری است، استفاده کنند.

جذب آهن هِم کمتر تحت تاثیر ترکیب رژیم غذایی قرار می گیرد. با این حال  کلسیم  موجود در شیر، ماست، پنیر و خامه، جذب "آهن هِم" را تا حدی کاهش می دهد.

پس بهتر است در طبخ غذا از شیر یا پنیر استفاده شود یا غذای خود را همراه با مقداری ماست  مصرف کنید.

آهن غیرهِم (NON-HEME IRON)

این نوع آهن در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد، از جمله در زرده ی تخم مرغ،  شکلات، غلات، حبوبات، سبزی ها، میوه ها، ریشه های غده ای (مثل سیب زمینی  و هویج)، میوه های خشک مثل کشمش، برگه ی هلو و آلو و انجیر  خشک.

جذب"آهن غیرهِم" بسیار کمتر از جذب "آهن هِم" است. (به طور متوسط حدود 3 تا 8 درصد).

به دلیل وجود "آهن غیر هِم" در بسیاری از غذاها، خودداری از مصرف غذاهای حاوی این نوع آهن مشکل است.بنابراین بهتر است بیماران تالاسمی رژیم غذایی خود را با دریافت بیشتر غذاهایی که جذب آهن غیرهِم را کاهش می دهند و مصرف کمتر غذاهایی که جذب این نوع آهن را افزایش می دهند، متعادل کنند.

حال می خواهیم بدانیم چه غذاهایی جذب "آهن غیر هِم" را افزایش و چه غذاهایی آن را کاهش می دهند؟

غذاهایی که جذب آهن غیرهِم را افزایش می دهند:

* مواد غذایی حاوی ویتامینC

 ویتامینC عامل افزایش دهنده ی جذب آهن است. ویتامینC در میوه ها (به ویژه در مرکبات  و گوجه فرنگی) و سبزی ها (جعفری، شاهی، شنبلیله، تره، شبت، گل کلم، فلفل دلمه ای و...) یافت می شود.

سبزی ها ی پخته شده حاوی ویتامینC کمتری می باشند. برای مثال مصرف یک عدد پرتقال  یا 100 گرم سبزی خوردن همراه با غذا جذب آهن را دو برابر خواهد کرد.

بنابراین بیماران تالاسمی عزیز بهتر است از مصرف میوه ها و سبزی ها به همراه وعده ی غذایی یا بلافاصله پس از آن خودداری کنند.

اما از آنجایی که میوه ها و سبزی ها، حاوی انواع ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها  می باشند و مصرف آن ها ضروری است، بهتر است در بین دو وعده ی اصلی غذا (به عنوان میان وعده) مصرف شوند.

* گوشت قرمز، گوشت پرندگان، ماهی و سایر غذاهایی دریایی

این گروه از مواد غذایی نه تنها حاوی مقدار زیادی آهن از نوع هِم می باشند، بلکه باعث افزایش جذب آهن غیرهِم از سایر غذاها نیز می شوند.

* ترشی ها مثل سرکه

غذاهایی که جذب آهن غیرهِم را کاهش می دهند:

* غلات سبوس دار

 سبوس گندم، ذرت ، جو دو سر، برنج  و حبوباتی مثل سویا ، لوبیا، عدس  و نخود باعث کاهش جذب آهن غیرهِم می شوند. البته باید به خاطر داشت که ویتامین C می تواند این اثر را خنثی کند.

بنابراین خوب است که مقدار زیادی غلات در رژیم غذایی روزانه گنجانده شود.

*چای و قهوه

 چای  و قهوه  جذب آهن غیرهِم را کاهش می دهند. بنابراین خوب است بیماران تالاسمی عزیز به همراه وعده های غذایی یک فنجان چای پررنگ یا قهوه بنوشند.

* محصولات لبنی

 شیر،  پنیر و ماست جذب آهن را کاهش می دهند. همچنین کلسیم موجود در این مواد غذایی برای پیشگیری از پوکی استخوان  نیز اهمیت دارد.

بنابراین تا جایی که ممکن است مصرف لبنیات را در رژیم غذایی بگنجانید. به خصوص ترکیباتی مانند: شیر قهوه، شیر چای، ساندویچ پنیر، ماکارونی پنیر، شیر برنج و آش ماست برای بیماران عزیز بسیار مناسب است.